Iedereen kent de uitdrukking inmiddels, weet ervan of heeft het zelf aan den lijve ondervonden: de cancelcultuur.
Er zijn de meest uiteenlopende redenen om mensen te cancelen, en soms gaat het om iets kleins. Niettemin worden mensen vanaf het moment dat ze als gecanceld worden beschouwd als grof vuil behandeld. Alsof ze een besmettelijke ziekte hebben, of een gevaar voor de samenleving zijn. Daarnaast scharen een enorme hoeveelheid mensen zich klakkeloos achter de organisator van een dergelijk fenomeen, terwijl ze het beoogde doelwit niet of nauwelijks kennen, en / of niet eens zijn of haar kant van het verhaal weten. En dat vind ik kwalijk. Heel kwalijk. Want dit soort kuddegedrag veroorzaakt alleen maar ellende. En het blijft maar doorgaan.
Als iemand daadwerkelijk iets op zijn kerfstok heeft, en het is bewezen, dan moet daar op worden gereageerd. Dat staat buiten kijf. Maar wie zijn wij als gewone burgers om te beoordelen wanneer iemand een positie als paria verdiend, of als zondebok? Wie zijn wij als gewone burgers om te bepalen dat we met zijn allen de rug naar iemand moeten keren omdat een enkeling dit roept, of suggereert? Want dat is de kern van de cancelcultuur. Een enkeling roept iets, en het hoeft niet eens echt te zijn, en een enorme hoeveelheid mensen neemt dit gewoon klakkeloos over. Zonder enige vorm van verificatie en wederhoor. En de situatie neemt dan zo’n enorme proporties aan dat de ellende gewoon niet meer is te stoppen.
Regelmatig kom ik dit soort taferelen tegen. Zowel op het internet als in het echte leven. Ik hoor mensen nonchalant vragen wie er recentelijk gecanceld zijn en waarom, en ze melden er dan gelijk maar bij dat ze dan weten wie ze moeten mijden. Pardon? Heb jij geen eigen mening of zo? Baseer jij nou werkelijk je mening op een verhaal dat rond gaat, of de wereld is in geslingerd? Ben je echt zo makkelijk te beïnvloeden? Joh, doe eerst eens aan wat fact-checking voor je überhaupt je mond open doet, en je ergens zomaar bij aansluit. Je maakt jezelf namelijk onderdeel van het probleem.
De laatste tijd stuit ik ook regelmatig op mensen die te pas en onpas anderen lopen te cancelen. Sommige redenen zijn echt zo puberaal dat het bijna lachwekkend word. Het valt me ook op dat het vooral late tieners en mid-twintigers zijn die dit fenomeen graag ter hand nemen, en sommigen gaan hier behoorlijk ver in. Waar is de tijd gebleven dat een ruzie of meningsverschil persoonlijk werd uitgevochten? Zonder inmenging van anderen, of de massa. Zijn we tegenwoordig zo sociaal gehandicapt dat er hulp moet worden gevraagd om iemand massaal en publiekelijk af te vallen? Is de zucht naar persoonlijke wraak, vergelding en vernedering zo groot? Het lijkt er wel op. Ik heb dan ook geen greintje sympathie voor mensen die zich deze handelswijze eigen maken, en er ook nog eens bewust voor kiezen. Dan ben je in mijn ogen namelijk niets waard.
Mensen cancelen is namelijk destructief. Het beschadigd mensen. En soms zelfs permanent. Want wat als de redenen voor het cancelen niet legitiem zijn? Wie gaat dat rechtzetten? Met een sorry kom je er dan niet hoor. Of, wat als de redenen om iemand te cancelen persoonlijk zijn? Alleen maar bedoeld om iemand te kwetsen, in een kwaad daglicht te zetten en in een dusdanige positie te manoeuvreren dat iedereen tegen hem is? Het kan namelijk niet zo zijn dat er achter elke cancel oproep een legitieme reden schuilt. De andere kant van het verhaal word daarbij ook nog eens gemakshalve genegeerd, en het is ronduit schandalig hoe makkelijk mensen tegenwoordig voor de leeuwen worden gegooid. Massaal. En soms zijn mensen daar dan nog trots op ook.
Laten we het ook eens hebben over het inzetten van cancelen als wapen, met als enige doel het slachtoffer te kleineren, pijnigen en te reduceren tot een maatschappelijke outcast. Als je dit geen enge ontwikkeling vind dan sta ik paf. Niet alleen vanwege de schade dat het toebrengt, maar ook om wat het zegt over de persoon in kwestie die het in gang zet. Ik gebruik maatschappelijke outcast nu overigens als een ruim begrip, en refereer ermee naar de acties van zowel een kleine groep individuen als een grote massa. Niettemin is het iemand reduceren tot een maatschappelijke outcast, al of niet vanwege persoonlijke redenen, een enorm probleem in onze samenleving aan het worden. En het komt helaas steeds vaker voor.
Om deze bewering kracht bij te zetten vertel ik nu graag het verhaal van een van mijn collega’s van dit magazine. De manier waarop hij onterecht werd beschuldigd van ongepast gedrag door een serveerster in zijn stamcafé, en daarna werd gecanceld d.m.v. een enorme treitercampagne, manipulatie en cancel tactieken van deze “dame” is gewoon te belachelijk voor woorden. Het gaat hier namelijk om een man die ik al sinds mijn jeugd ken, en waarvan ik 100% zeker weet dat hij nooit zou doen waarvan hij werd beschuldigd. “Mevrouw” en enkele van haar collega’s hadden echter hun eigen redenen een persoonlijke vendetta met hem uit te vechten.
Enerzijds waren dit foutieve aannames van “mevrouw” zelf. Verliefdheid van enkele heren en zelfs een dame, en een hoge mate van roddel en gecreëerde vijandigheid door “mevrouw” speelden ook mee. Het eindresultaat was dat mijn collega volledig werd uitgekotst. Hij werd ook verbaal aangevallen en voor van alles en nog wat uitgemaakt. Mensen die hem al jaren kenden en waar hij tot voor kort nog leuk mee had zitten babbelen wilden opeens niks meer van hem weten. En “mevrouw” weigerde in eerste instantie zelfs een gesprek om zaken uit te praten, ondanks dat dit door de eigenaars van het café was georganiseerd.
Het gesprek kwam er uiteindelijk wel. Het was alleen nogal eenrichtingsverkeer. Veel verder dan een boodschappenlijstje aan verwijten kwam “mevrouw” niet, en ze voelde zich kennelijk niet geroepen antwoord te geven op zijn vragen. Nee, mijn collega kreeg de silent treatment. En nu eigenlijk nog steeds. Enige tijd na het gesprek was er ook nog een telefoongesprek. “Mevrouw” wekte de indruk dat alles oké was maar dat bleek een aantal weken later niet zo te zijn. Dat op zichzelf was nog wel enigszins te begrijpen, al het andere eromheen echter niet. Mijn collega word namelijk zelfs nu nog met de nek aangekeken, en niet alleen door personeel dat er destijds al werkte. Nee, zelfs nieuw personeel geeft hem een vijandige blik, of maakt hem belachelijk. En dat allemaal vanwege een situatie die zich in 2022 afspeelde. Allemaal vanwege een “dame” die overduidelijk wrok koestert, en nu nog steeds de giftigheid voed.
Als mijn collega al “schuldig” aan iets was is het waarschijnlijk dat hij “mevrouws” gedrag meldde bij de eigenaars. Deze stap bleek later een enorme vergissing, want veel hulp heeft hij van hen niet gekregen. Een van de eigenaars was vanaf het begin volledig op “mevrouws” hand en koos liever voor het verwijderen van een vaste klant dan het disciplineren van een personeelslid. Ze meldde dan wel dat ze er van overtuigd was dat mijn collega niet de bedoelingen had die “mevrouw” suggereerde, maar veel verder dan dat ging ze niet. De tweede eigenaar werd daarnaast ook nog eens compleet platgewalst door de eerste eigenaar, en hij zat er dus feitelijk alleen maar voor spek en bonen bij. Het moge duidelijk zijn dat dit de verstandhouding tussen mijn collega en de eigenaars niet ten goede kwam. Zozeer zelfs dat er op een bepaald moment zelfs een enorm conflict is ontstaan, dat nu nog steeds niet is opgelost.
Alles bij elkaar voelt voor mijn collega nog steeds als een enorm onrecht. Hij is namelijk pertinent onschuldig. Iedereen in zijn directe omgeving weet dit, en het vermoeden bestaat dat sommige mensen in het andere kamp dat ook weten. Toch blijft men volharden in zijn schuld. Het is dan ook begrijpelijk dat mijn collega er nog steeds mee worstelt, en nog steeds naar antwoorden zoekt. In zijn zoek naar antwoorden heeft hij daarom nog eenmaal gepoogd via een nette brief contact te zoeken met “mevrouw” en haar tot een gesprek te bewegen. Met als enige reactie, en nog niet eens door haar zelf: “Ik heb er kennis van genomen. Ik weet nu de inhoud.” Welnu “mevrouw”, wij als redactie hebben bij deze nu ook kennis van u genomen, en uw gebrek aan inhoud. En dit lid van de redactie schrijft daarom nu dit verhaal.
Let wel, de reden dat ik dit hier nu deel is verre van persoonlijk. Nee, het is onderdeel van een serie artikelen die ik van plan ben te publiceren. Voor mij is dit artikel niets meer dan een onderdeel van mijn werk als redactielid, en de afstand die ik tot het onderwerp heb staat mij toe de kwestie op deze manier te belichten. Fair vind ik het overigens allerminst. Want ik heb van dichtbij mogen aanschouwen hoezeer een klassiek voorbeeld van de cancelcultuur iemand raakt. Tot in het diepst van zijn ziel.
Cancelen maakt mensen kapot. Het maakt relaties en vriendschappen kapot. Het beschadigd mensen voor de rest van hun leven. En als het stof is gaan liggen zijn er helemaal geen winnaars, alleen maar verliezers. Dus de vragen die ik nu graag stel zijn de volgende: is dit het allemaal waard? Wat geeft iemand het recht dit een ander mens aan te doen? Ben je trots op jezelf als je iemand in zo’n positie brengt? Of denk je er nog niet eens over na, om wat voor reden dan ook? Ikzelf kan op al deze vragen het antwoord alleen maar schuldig blijven, dus wellicht kan iemand anders het me vertellen.